Wieża Babel ze starego testamentu upadła. Karą za próbę jej wzniesienia było pomieszanie ludzkich języków, wewnętrzny podział społeczeństwa i niemożność dalszego porozumienia się. Wieża Babel z książki Rebekki F. Kuang stoi właśnie na tych fundamentach. Funkcjonuje dzięki mocy przekładu i kradzieży słów z innych języków. Służy przede wszystkim dalszemu bogaceniu się najbogatszych – brytyjskich dżentelmenów u szczytu epoki kolonializmu.
Według Księgi Rodzajów tą drogą ludzkość nie może dostać się do Boga. Na kampusie Oksfordu z XIX wieku nikomu nie jest on już potrzebny. Każdy, kto ma w ręku sztabkę srebra, włada większą mocą od wszechmogącego. Czy przypadkiem jednak każda wieża Babel nie musi prędzej czy później runąć?
Fundamenty Babel
Robin, osierocony pół-Chińczyk zostaje wyrwany z rąk zarazie, która zdziesiątkowała jego rodzinny Kanton. Stoi w obliczu biedy i osierocenia, kiedy poznaje profesora Lovella. Trafia do jego odizolowanej od świata rezydencji, w której przygotowuje się do rozpoczęcia studiów w Oksfordzie. Całymi dniami przesiaduje nad książkami, zgłębia tajniki greki, łaciny czy mandaryńskiego i zajada się łakociami.
W końcu trafia do wymarzonego Instytutu Translatoryki, powszechnie nazywanego Bablem. Wraz z trójką przyjaciół ze wszelkich zakątków świata przygotowuje się do służby Imperium. Bada pochodzenie słów i ich znaczenie zagubione w przekładzie. Porywa czytelnika w świat popularnej ostatnio, estetyki dark academia. Zachwyca się wszystkim, co związane z nauką i elitarnym uniwersytetem: antykiem, architekturą, poezją i językami. Koniec końców krytykuję jednak tamtejsze wartości i ekskluzywność.
Budulec Babel
Po co Brytyjskiemu Imperium tłumacze z wszelkich zakątków świata? Ich zdolności translatorskie zakrawają w tym świecie o magię. Wszystko za sprawą par aktywnych, które tworzą się na sztabkach srebra. Tłumacze grawerują na niej wybrane słowo, a na odwrocie jego tłumaczenie na inny język. Różnice w znaczeniu i siła więzi tłumacza ze sztuką przekładu, aktywują srebro. W ten sposób Brytyjczycy ulepszają niemal wszelkie sfery swojego życia i pogłębiają różnice między Imperium, a jego koloniami.
Konstrukcja Babel
Konstrukcji Babel i złożoności tej historii przyglądała się ostatnio Kasia Szymańska, wykładowczyni w Centrum Przekładoznawstwa na Uniwersytecie w Manchesterze. Zauważyła, że fabuła czerpie garściami z szeroko rozumianego współczesnego przekładoznawstwa, co widać w sprawczej funkcji, którą Kuang przypisuje przekładowi w wielu dziedzinach, w tym:
- polityce — w krytyce postkolonialnej i podejmowaniu tematu niesprawiedliwej hierarchiczności między kulturami,
- gospodarce — przekład staje się siłą napędową Imperium i kruszcem niezbędnym w produkcji srebrnych sztabek,
- problematyce tożsamości — wieloetniczna grupa oksfordzkich studentów przekładu stojąca w kontrze do mono języcznych brytyjskich elit.
Literaturoznawczyni dodaje: w uniwersum literackim Kuang różnice między systemami językowymi i kulturowymi oddziałują na rzeczywistość, a zmiany znaczeniowe w przekładzie mogą doprowadzić do przemocy, rewolucji i pojedynków na śmierć i życie.
O konieczności przemocy w Babel
Książka od pierwszej strony mami czytelnika. Wmawia, że główny bohater powinien być dozgonnie wdzięczny za szansę, którą utrzymał. Przedstawia Brytyjczyków w epoce Imperializmu, jako gościnnych, otwartych dżentelmenów, który chcą dać dzieciom z różnych stron świata szansę na lepsze życie. Karmi łakociami, dostępem do tajników wiedzy i przebywaniem wśród śmietanki towarzyskiej.
Robin, podobnie jak czytelnik, dostaje kilka razy w twarz. Po raz pierwszy za sprawą chwili przyjemności, za którą zostaje srogo ukarany. Potem gdy widzi wyższość, z jaką odnoszą się Londyńczycy i ich podejście do pochodzenia, koloru skóry czy płci. Następnie, kiedy poznaje swojego przyrodniego brata i buntownicze towarzystwo Hermes, które stara się zapobiec dalszej ekspansji kolonialnej Imperium. Tam też zostaje zburzony jego dotychczasowy światopogląd, poddane w wątpliwość jego wartości, wyzwolona postawa buntownika. W końcu najbardziej bolesne uderzenie. Powrót do ojczyzny i bezpośrednie zderzenie się z bezwzględnym obliczem kolonializmu, władzy, rewolucji przemysłowej, wojny opiumowej i pozycji, na której się znalazł.
Przemoc dotyka niemal wszystko i wszystkich. Jest ceną za pozorne luksusy i wygodę. Kryje się nawet w nauce. Najgorszy akt przemocy jest wymierzony w sam język.
Zdrada. Tłumaczenie oznacza przemoc wobec oryginału, wypaczanie go i zniekształcanie dla obcych, niezamierzonych oczu. Więc dokąd nas to prowadzi? Jak możemy dojść do konkluzji, jeśli nie uznając, że akt tłumaczenia jest zawsze aktem zdrady?
Jakie skutki ma dominacja języka angielskiego bądź innego języka kolonizatorów? Ile dialektów i rdzennych języków zanikło przez ekspansję Europejczyków? Babel stawia mnóstwo pytań i domaga się odpowiedzi.
Autorka fenomenalnych „Wojen Makowych” powróciła z równie monumentalnym dziełem i zachwyciła czytelników na całym świecie. Najnowsza książka Rebeki Kuang jest jednocześnie jak wiadro zimnej wody wylane na głowę. Traktuje o tych wszystkich krzywdach, jakie biały człowiek wyrządził światu. Daje jednak nadzieję, że przyszłość nie jest określona raz na zawsze, wszystko jest w naszych rękach, a nawet działaniom najdoskonalszej machiny można się oprzeć.
Myślę, że właśnie tym jest tłumaczenie. To wszystko, co mówi. Słuchanie innych i próba spojrzenia poza własne uprzedzenia, aby dostrzec, co próbują powiedzieć. Pokazywanie się światu i nadzieja, że ktoś inny to zrozumie.
Fot. nagłówka lubimyczytać.pl
Darmowy fragment audiobooka dostępny jest poniżej.
O autorze
uczennica warszawskiego liceum o profilu humanistycznym. Uwielbia czytać literaturę piękną, oglądać thillery psychologiczne i pisać wszelakie twórcze teksty: artykuły, opowiadania oraz wiersze.