Najlepsze te małe kina w rozterce i w udręce, z krzesłami wyściełanymi pluszem czerwonym jak serce […]
(K.I. Gałczyński; „Małe kina” fragment)
Tymi słowami poeta Konstanty Ildefons Gałczyński rozpoczyna swój wiersz „Małe kina” napisany w 1947 roku. Prawdopodobnie to właśnie w kinie „Pionier” natchnęła go wena pisarska do stworzenia tego pięknego, nastrojowego i nostalgicznego utworu.
Na świecie są miejsca, które były świadkami niejednych wydarzeń historycznych, wielu ludzkich historii, szczęścia i tragedii. Do jednych z takich miejsc zalicza się kino „Pionier” znajdujące się przy al. Wojska Polskiego 2 w Szczecinie.
Historia kina „Pionier”
Kino „Pionier” na pewno widziało wiele, ponieważ jego historia sięga 1907 roku. Wtedy właśnie, kiedy Szczecin należał do Cesarstwa Niemieckiego, a Polski od 112 lat nie było na mapie świata, Otto Blauret prowadził w Szczecinie (niem. Stettin) kawiarnię. Od czasu do czasu wprowadzał do jej pomieszczenia kinematograf, który wyświetlał wtedy nieme filmy. Dokładna data rozpoczęcia oficjalnej działalności kina przypada na 26 września 1909 roku. Tak właśnie powstało jedno z najstarszych kin na świece. Były to początki kinematografii, ponieważ bracia Lumière, którzy byli stwórcami i pionierami kinematografii, zaledwie 12 lat wcześniej rozpoczęli swoją działalność.
Wracając do historii kina „Pionier”, nie wiadomo z jakich przyczyn Otto Blauret postanowił, po roku działalności, sprzedać kino panu Albertowi Pietzke. Na początku swojego istnienia kino „Pionier” nosiło nazwę „Helios”, która może się kojarzyć ze współczesną siecią kin o tej samej nazwie. Do zakończenia II wojny światowej, czyli do 1945 roku, kino nosiło nazwę „Welt-Theater”.
Prawdziwość powyższej historii kina potwierdzają dokumenty odnalezione w 2009 roku podczas kręcenia filmu dokumentalnego pt. „W starym kinie – Pionier 1909” w reżyserii Marcina Korneluka. Za faktycznym wiekiem kina świadczy książka adresowa z 1908 roku oraz notka z książki adresowej z roku 1943, która informowała, że kino „Welt-Theatre” obchodziło w 1943 roku swoje 36 urodziny. Po ustabilizowaniu sytuacji na Kontynencie i wytyczeniu nowych granic Polski oraz przyznaniu jej ziem przed wojną wchodzących w skład III Rzeszy, niemiecki Stettin stał się polskim Szczecinem, a wraz z nim kino „Welt-Theatre” zostało przemianowane na kino „Odra”. Nazwa ta tylko przez pięć lat zdobiła szyld kina i od roku 1950 do chwili obecnej nosi ono nazwę „Pionier”.
Wystrój i nastrój kina
Kino posiada dwie sale – „Salę Czerwoną” oraz salę „Kiniarnię”. Ta pierwsza jest urządzona tradycyjnie, nazywana przez personel salą „historyczną”, bo to faktycznie w niej odbywały się pierwsze seanse filmowe.
Sala czerwona (historyczna) w kinie „Pionier” – Fot. Kino „Pionier”
Natomiast „Kiniarnia” została uruchomiona w 2002 roku i odwołuje się do początków kinematografii XX wieku. Została ona urządzona po zaadaptowaniu kilku piwnic lokatorów kamienicy, w której znajduje się kino „Pionier”. Nie znajdują się w niej klasyczne siedzenia, jakie znamy ze współczesnych kin. Film obejrzymy tam przy jednym z kilkunastu stolików, w akompaniamencie pianina oraz przy filiżance kawy czy lampce wina, które możemy zamówić w barze znajdującym się na końcu sali, za plecami widzów. Pianino, które pochodzi z 1896 roku i w zdecydowanej większości posiada oryginalne elementy, jest wykorzystywane do filmów niemych, które również są odtwarzane w kinie „Pionier”. Ciekawostką jest fakt, że jeszcze w pierwszej dekadzie XXI wieku w tej sali działał klasyczny projektor analogowy, który wyświetlał filmy z taśmy. Wydawał on z siebie terkoczący hałas, który jednak nie przeszkadzał widzom w rozkoszowaniu się projekcją.
Sala „Kiniarnia” w kinie „Pionier” – Fot. Kino „Pionier”
Najstarsze kino?
Kino „Pionier” było od 2005 roku uznane za najstarsze kino na świecie działające nieprzerwanie w tym samym miejscu. Było to potwierdzone wpisem w Księdze Rekordów Guinessa. Jednak w 2021 roku francuskie kino „Eden Theatre” z La Ciotat upomniało się o pierwszeństwo w tym rankingu. To właśnie w tym kinie bracia Lumière w 1886 roku, zorganizowali pokaz filmowy, podczas którego wyświetlili jeden z pierwszych powstałych filmów pt. „Wjazd pociągu na stację w La Ciotat”. Kino to miało rozpocząć swoją oficjalną działalność w roku 1899, czyli osiem lat wcześniej niż kino „Pionier”. Kapituła Księgi Rekordów Guinessa przyznała rację francuzom i od zeszłego roku szczecińskie kino „Pionier” nie figuruje już na miejscu najstarszego kina na świecie.
Jednak ciekawostką jest fakt, że kino „Eden Theatre” zostało zamknięte na aż 18 lat w roku 1995, żeby przejść gruntowną renowację. Powstaje więc pytanie, czy tytuł najstarszego nieprzerwanie działającego kina w tym samym miejscu, należy się kinu z La Ciotat.
Ustalanie tego typu tytułów jest na pewno ekscytującą rzeczą. W końcu posiadane w swoim mieście najstarszego kina na świece jest wartością dodatnią, ponieważ pełni ono funkcję wizytówki miasta. I chociaż kino „Pionier” nie zostało założone w Polsce ani nie miało w swoich początkach polskich właścicieli, to przez większość swojej historii tutaj funkcjonowało.
Kino „Pionier” w kulturze
Konstanty Ildefons Gałczyński
Jak zostało to wspomniane na początku, K.I. Gałczyński napisał wiersz pt. „Małe kina”, inspirując się kinem „Pionier”, które w momencie powstania wiersza, tj. w 1947 roku, nosiło nazwę „Odra”. Gałczyński przez dwa lata mieszkał w Szczecinie i podobno był częstym bywalcem kina. Prawdziwość tezy, jakoby Gałczyński napisał ten wiersz po pobycie w kinie „Pionier”, prawie z całkowitą pewnością może potwierdzić fakt, że jego córka, Kira Gałczyńska, odwiedziła pewnego razu kino i pozostawiła po sobie pamiątkę w postaci autografu wraz z dedykacją złożonego na wierszu swojego ojca.
[…] najlepsze te małe kina, gdzie wszystko się zapomina; że to gospoda ubogich, którym dzień spłynął źle.
(K.I. Gałczyński; „Małe kina” fragment)
O autorze
Uczeń klasy maturalnej o profilu prawniczym w LXV Liceum Ogólnokształcącym z Oddziałami Integracyjnymi im. gen. Józefa Bema w Warszawie, działacz w Polskim Stowarzyszeniu Paliw Alternatywnych, pracownik jednego z warszawskich antykwariatów. Interesuję się prawem konstytucyjnym, polityką oraz najnowszą historią Polski.