Zastanawialiście się kiedyś, jaką definicję ma słowo patriotyzm? Jednym kojarzy się ono z postawą szacunku do własnej ojczyzny i gotowością do oddania życia w walce o wolność, a innym z wolnością słowa i propagowaniem idei państwa demokratycznego. Jednak czym w XXI wieku jest „postawa patriotyczna” i jak my jako Polacy identyfikujemy się z narodem? Na to pytanie spróbowali odpowiedzieć badacze i badaczki z Laboratorium Poznania Politycznego Instytutu Psychologii PAN, tworząc film „Polskość”, który swoją premierę miał 23.05.2024r. Członkowie Instytutu postanowili poświęcić dwa lata swoich badań na odkrycie identyfikacji narodowej Polek i Polaków, aby lepiej poznać nas jako naród.
Eksperyment społeczny, a może projekcja do własnego wnętrza i ludzkich wartości
Film, pomimo tego, że należy do gatunku filmów dokumentalnych, jest nowoczesnym spojrzeniem na zjawisko tożsamości narodowej. Widz poznaje historie siedmiu bohaterów, których losy pochodzenie, czy styl życia są zupełnie odmienne. Ale łączy ich jedno – miłość do Polski !
My, jako słuchacze, możemy poznać historie:
- Siostry Tymoteuszy Gil – działaczki społecznej na rzecz Domu Chłopaków w Broniszewicach,
- Marka Janowskiego – z zawodu ratownika medycznego, dla którego życie drugiego człowieka to podstawowa wartość, prywatnie wielbiciel historii Przemyśla
- Jana Błachowicza – reprezentanta Polski w mieszanych sztukach walki,
- Czesława Mozila – polsko-duńskiego wokalisty i muzyka,
- Niny Mikołajewicz – 96-letniej mieszkanki podlaskich Milejczyc, która z odbiorcami podzieli się swoją filozofią życia,
- dr Agaty Kołodziejczyk – polskiej neurobiolożki i astrobiolożki, pomysłodawczyni i realizatorki analogowych baz do symulacji misji kosmicznych w Polsce,
- sióstr Uli Zawadzkiej i Angeliki Wińskiej – które na rodzinnym Podlasiu tworzą Kuchnię Dobromil (restaurację z regionalnymi produktami z ponad 30-letnią tradycją).
Projekcja ma formę wywiadu, w czasie którego każdy z bohaterów musi odpowiadać na pytania związane z tytułową „polskością”, przygotowane przez zespół psychologów Polskiej Akademii Nauk. Co ciekawe „nasi bohaterowie” nie wiedzieli, że zostali wybrani, aby być swoistym wzorem nowoczesnego patrioty. Opowiedzieli oni jedynie o części swojego życia. W ich historiach nie znajdziemy idealistycznych wizji. Są oni w stanie przyznać, że czasem wstydzą się za swój kraj, jednak nie przeszkadza im to w dbaniu o narodową tradycję. Opowiadają, jak w dzisiejszych czasach być patriotą i co można jeszcze obecnie zrobić dla ojczyzny. Szczerość i naturalność w tym co robią, może skłonić niejednego obywatela do zadania sobie pytań: Czym dziś jest dla mnie Polska? Jakim jestem Polakiem? Jaką jestem Polką? Co robię i co mogę zrobić, by w moim kraju żyło się lepiej? Jak mogę wyrazić dumę ze swojego kraju ?
Psychologiczna manipulacja, ale w dobrym celu
Film ten nie miał być „kolejną lekcją historii”, ale stanowić element walki z negatywnymi wynikami badań Instytutu. Członkinie zespołu Laboratorium Poznania Politycznego: Marta Marchlewska, Zuzanna Molenda i Dagmara Szczepańska w dniu premiery otwarcie przyznały, że chciały podjąć swojego rodzaju interwencję psychologiczną, w celu walki z narastającym problemem polaryzacji społecznej. Młode naukowczynie miały na celu zmotywować ludzi do walki z podziałem światopoglądowym i ideowym. Alarmują także o niepokojących statystykach udostępnionych przez Digital Society Project. Wskaźnik polaryzacji w Polsce w roku 2021r. wyniósł blisko 3,82 i stale rośnie. Dla porównania w Szwecji wynosi on 2,13, a w Wielkiej Brytanii 2,83.
Członkinie Instytutu zwróciły uwagę także na narodową identyfikację i na to, jak wzmocnić więź między mieszkańcami naszego kraju. W tym celu wprowadziły „umowny podział” na tzw. rodzaje polskości.
Jak walczyć z negatywnymi skutkami identyfikacji społecznej?
To właśnie ten film ma stać się impulsem do działania. Psychologowie specjalnie wybrali naszych „filmowych aktorów”, ponieważ wykazują się oni cechami charakteru i sposobem życia, jakiego zawstydzeni Polską powinni się nauczyć. To inspirujące osobowości, których przemyślenia i spostrzeżenia zainteresują na pewno niejednego widza. Film ten to zaproszenie do dialogu i budowania wspólnoty opartej na poszanowaniu różnorodności, jak również otwartości na drugiego człowieka. Wzajemny szacunek do siebie, pomimo różnic wieku, wyznania, przekonań, czy pochodzenia, to główne motto wyłaniające się z treści tej krótkometrażowej produkcji.
Bohaterowie i ich imponujące postawy, czyli czego nauczyć nas może każda z postaci?
Myślę, że każdy uważny widz znajdzie odpowiedź na to pytanie po zapoznaniu się z tą wyjątkową produkcją:
Ci, którzy są niepewni własnej tożsamości narodowej, mogą zainspirować się osobowościami zaprezentowanymi na ekranie. Wyraźnie możemy dostrzec, że pomimo „trudnego charakteru narodowego”, to właśnie Polska może być miejscem, w którym młodsze i starsze pokolenie tworzą przestrzeń do rozwoju nauk ścisłych i lokalnej gospodarki. Nie zapominając przy tym o naszej historii i wielokulturowości. Co ważne, jesteśmy także w stanie pomagać innym narodom w potrzebie.
Fot. nagłówka: Malwina Woźniak/ Gazeta Kongresy
O autorze
Studentka dziennikarstwa i historii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Pasjonatka historii Polski XIX wieku i czasów napoleońskich. Prywatnie wielbicielka literatury pięknej. Ulubione tematy to społeczeństwo i polityka historyczna.