Czym jest kara śmierci?
Kara stosowana od tysiącleci, która de facto przetrwała do dzisiejszych czasów moralizacji systemu penitencjarnego, to wyrok śmierci. Najwyższy możliwy wymiar kary dla przestępców stosowany jest na różne sposoby, z różnych powodów, jednakże z jednakowym skutkiem.
„(…) przyjęto, że będzie ona przewidziana za sześć kategorii przestępstw: morderstwo, porwanie (dla okupu lub jeżeli w jego wyniku ucierpiała ofiara), rozbój, gwałt, zdradę oraz porwanie samolotu. Orzekanie o niej odbywało się w ramach tzw. dwuetapowego procesu (bifurcated trial). Na jego pierwszym etapie stwierdzano winę (bądź jej brak) oskarżonego, natomiast w trakcie drugiego wymierzano karę’’.
Powyższy cytat to część publikacji mgr Magdaleny Abu Gholeh, która opisała karę śmierci w prawie amerykańskim i ówczesnym polskim.
Według danych Amnesty International z kwietnia 2021 r. kara śmierci została zakazana w prawie lub w praktyce w 144 państwach. Warto wspomnieć, że głównie w krajach Ameryki Łacińskiej kara śmierci została zachowana na wypadek specjalnych okoliczności np. stanu wojennego. Najmniejszym odsetkiem państw wykonywujących kary śmierci może się cieszyć Europa, w której jedynie Białoruś posiada karę śmierci w prawie.
Jak przeprowadzana jest kara śmierci?
Omawiany wymiar kary jest bardziej humanitarny względem metod średniowiecznych, czy antycznych. Najczęściej stosowanymi sposobami wykonania wyroku śmierci są: użycie krzesła elektrycznego, zastrzyku z trucizną, rozstrzelanie, ścięcie, a także powieszenie.
Metody krzesła elektrycznego i powieszenia nie są zbytnio wymagającymi dla organów wykonujących karę, jednakże sytuacja zmienia się diametralnie przy zastrzyku z trucizną. Pod mianem trucizny kryje się trójczęściowy środek prowadzący do zgonu skazanego.
Po podłączeniu kardiomonitora w ciele skazanego umieszcza się wenflon, którym dostarczane są środki, dzięki działaniu pompy infuzyjnej. W pierwszej kolejności podaje się tiopental działający jako środek usypiający. Po wywołaniu imienia skazanego przez strażnika więziennego w celu ocenienia przytomności, przechodzi się do drugiego etapu. Jest nim podanie pankuronium – środek ten służy do zwiotczenia mięśni i zatrzymania akcji oddechowej w ciągu 15-30 sekund. Ostatnim środkiem jest chlorek potasu, który doprowadza do zatrzymania akcji serca w fazie rozkurczu. Śmierć delikwenta zostaje stwierdzona na podstawie wyników kardiomonitora.
Jednakże nie wszystko może zostać idealnie zaplanowane, szczególnie w tak drażliwych sprawach. Ostatnio wykonana egzekucja w Oklahomie została uznana za „problematyczną” przez jednego z prawników reprezentujących mężczyznę. Informację o zaistniałej sytuacji przekazała agencja Reuters, powołując się na informacje jednego ze świadków egzekucji.
„Gdy zaczęto mu podawać pierwszy środek, midazolam, zrobił głęboki wydech… Dostał drgawek, konwulsji całego ciała. Następnie mężczyzna miał zwymiotować, a funkcjonariusz więzienny po chwili wytarł mu twarz’’ – relacjonował Murphy.
Kara śmierci w liczbach
W ubiegłym roku świa zanotował duży regres pod względem częstotliwości wykonywania kary śmierci. W 2020 r. Amnesty International informowało o spadku o ponad 26% względem 2019 r.! Jest to najniższy wynik od ponad dekady. Jednakże obecne dane w postaci 483 egzekucji na świecie nie uwzględniają Chin, które najprawdopodobniej wykonują do kilku tysięcy egzekucji rocznie. Sprawa straceń w PRC jest uznawana za tajemnicę państwową, stąd brak danych na ich temat.
Z danych wynikło również, że około 88% kar śmierci zostało wykonane w zaledwie czterech krajach! Do krajów tych należą Iran, Egipt, Irak, a także Arabia Saudyjska. Warto dodać, że liczba wykonanych egzekucji w Egipcie wzrosła ponad trzykrotnie, z co najmniej 32 do co najmniej 107 wykonanych kar śmierci.
Pozytywne informacje ze świata dobiegają między innymi z Czadu, a także Kolorado, w których zniesiono karę śmierci.
Ostatnia kara śmierci w Polsce
21 kwietnia 1988 r. w krakowskim więzieniu przy ul. Montelupich została wykonana ostatnia kara śmierci, skazanym był Andrzej „Stanisław” Czabański. 29-latek został skazany na ostateczną karę po dokonaniu gwałtu połączonego z zabójstwem ze szczególnym okrucieństwem, a także próbie dwóch kolejnych morderstw.
Czabański został wprowadzony do pomieszczenia skazań w stroju więziennym, po czym jeden z katów zawiązał na jego oczach opaskę, drugi natomiast zakładał pętlę na szyję. Po pociągnięciu dźwigni odpowiadającej za zapadnię odczekano około 20 minut, po których lekarz stwierdzał zgon uśmierconego.
Pomimo typowego przebiegu wykonywania kary, przeszła ona do historii. Jest to ostatnia kara śmierci wykonana w Polsce. Gwoli ścisłości samo prawo do nakładania kary śmierci istniało jeszcze przez 10 lat, do 1998, aż do wejścia w życie nowego kodeksu karnego.
Czy kara śmierci jest tym, czego potrzebujemy?
Patrząc na powyższe, należy zadać sobie pytanie, czy kary śmierci powinny być nadal stosowane. Samo zwiększanie możliwie osiągalnej kary nie zmieni tendencji do wykonywania danego czynu zabronionego, gdy przestępca będzie wiedział, że jest nieuchwytny. W takiej sytuacji warto przemyśleć, czy nie lepszym rozwiązaniem jest włożenie większych nakładów pracy w zwiększenie stopnia nieuchronności przed prawem.
Ponadto wykonanie kary śmierci nie jest koniecznie tym, czego mogą oczekiwać rodziny poszkodowanych. Niekiedy lepszym rozwiązaniem będzie resocjalizacja kryminalisty, a następnie stopniowe odpracowywanie win oraz przyczynienie się do rozwoju społeczeństwa. Ostatecznie sama kara śmierci doprowadza jedynie do uciechy poszkodowanych, a nie do rozwoju; można powiedzieć, że wykonywanie kar śmierci cofa moralność systemu penitencjarnego do czasów, gdy nie było procesu resocjalizacji, który de facto jest dostępny w dzisiejszych czasach na szeroką skalę.
Źródła:
- https://amnesty.org.pl/subjects/kara-smierci/
- https://repozytorium.uni.wroc.pl/dlibra/docmetadata?showContent=true&id=79128
- https://wiadomosci.onet.pl/swiat/usa-wiezniowie-skazani-na-smierc-przez-zastrzyk-umieraja-w-meczarniach/svpf4ke
- https://amnesty.org.pl/kara-smierci-2020-fakty-i-liczby/
O autorze
Młody aktywista, absolwent Warszawskiej Akademii Młodych Liderów oraz lider projektów. Pasjonat prawa oraz działania społecznego. Jego celem jest szerzenie świadomości o społeczeństwie obywatelskim, a także możliwościach działania przez młodych. W wolnym czasie uwielbia czytać literaturę kryminalną i poznawać nowe osoby.