„Cieszę się, że tutaj w Wielkopolsce i w Poznaniu czczenie pamięci Powstańców Wielkopolskich i Powstania Wielkopolskiego uważacie za swój obowiązek. Ale jako Prezydent Rzeczypospolitej powiem tak: macie prawo domagać się (…), aby cała Polska to wydarzenie czciła jako jedno z najważniejszych, związanych z odzyskaniem niepodległości ponad 100 lat temu” – mówił w poniedziałek w Poznaniu Prezydent RP Andrzej Duda podczas obchodów 103. rocznicy Powstania Wielkopolskiego, obchodzonej po raz pierwszy jako święto narodowe – „Narodowy Dzień Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego”.
Tegoroczne obchody przebiegały pod hasłem – NASZE Powstanie WielkoPOLSKIE. Ze względu na pandemię uroczystości miały charakter symboliczny. Uroczystości rozpoczęły się dokładnie w historycznej godzinie rozpoczęcia walk 27 grudnia 1918 r. – o 16:40. Wybrzmiał wtedy dźwięk syren i ruch w całym mieście zatrzymał się na minutę. W tramwajach zostały ogłoszone specjalne komunikaty okolicznościowe. W ten sposób My, Wielkopolanie, oddaliśmy wspólnie hołd bohaterom Powstania Wielkopolskiego. Następnie został odśpiewany hymn narodowy przy dźwiękach Orkiestry Reprezentacyjnej Sił Powietrznych.
Wybuch Powstania Wielkopolskiego
Podczas przemówienia przed pomnikiem Powstańców Wielkopolskich Pan Marek Woźniak, marszałek województwa wielkopolskiego oraz gospodarz uroczystości przypomniał, że ich zwycięstwo było możliwe „dzięki ogromnej mobilizacji wszystkich Wielkopolan – naszych przodków, którzy w krótkim czasie potrafili sformować i wyposażyć stutysięczną armię, zdolną stawić czoła zaborcy i potwierdzić przed autorami powojennego traktatu wolę wielkopolskiego społeczeństwa”. – W ślad za romantyczną motywacją pojawiła się pragmatyczna realizacja, a po wykonaniu wszystkich zadań wojskowych, rozpoczęto budowę nowej polskiej rzeczywistości według najlepszych europejskich wzorców.
Trochę zabrakło homeryckich wysiłków, natchnionych piewców bohaterskich czynów. Nie stworzyliśmy patriotycznego mitu. Najwyraźniej trudniej nam to przychodzi na wielkopolskiej ziemi, wśród praktycznie myślących obywateli. Świadomość tego faktu nie zwalnia nas jednak z obowiązku zadbania o wdzięczną pamięć dla naszych bohaterów. Co więcej, chcielibyśmy, aby ta wdzięczna pamięć była obecna w świadomości wszystkich Rodaków – powiedział Marek Woźniak.
Marszałek położył też nacisk na obowiązek pamiętania o autorach Insurekcji Wielkopolskiej nie tylko przez Wielkopolan, ale wszystkich Polaków. Przypomniał wyjazdy delegacji Wielkopolan do Warszawy, gdzie nazajutrz po obchodach poznańskich, składała hołd powstańcom przed Grobem Nieznanego Żołnierza oraz spoczywającym na wojskowych Powązkach Powstańcom Wielkopolskim i Śląskim. Jednym z ważniejszych wątków przemówienia było podziękowanie Andrzejowi Dudzie za życzliwość, zrozumienie i akceptację naszych aspiracji do ogólnonarodowego świętowania Wielkopolskiej Wiktorii.
Gospodarz zauważył również, że Powstanie Wielkopolskie bardziej jednoczy, niż dzieli: „To miejsce przy pomniku Powstańców Wielkopolskich jest szczególne i niezwykłe – tu odsuwamy na bok wszelkie polityczne podziały. Tu na chwilę zapominamy o rachunkach krzywd i stajemy razem, w szeregu, aby oddać hołd Wielkopolskim Powstańcom. Tak było w 2008 roku, w 90-lecie Powstania, kiedy mieliśmy honor gościć jednocześnie Prezydenta Lecha Kaczyńskiego i Premiera Donalda Tuska. Tak było także podczas stulecia wybuchu Powstania z udziałem Pana Prezydenta Andrzeja Dudy. Bardzo dziękuję za to wszystkim uczestnikom tych wydarzeń. To dowód wspólnej odpowiedzialności za pielęgnowanie najcenniejszych narodowych tradycji. I jeszcze jedna refleksja – zwieńczeniem obchodów 90. rocznicy było, zamówione przez samorząd województwa, wielkie historyczne widowisko na placu Wolności w Poznaniu, realizowane i transmitowane na cały kraj przez telewizję publiczną, a 100. rocznicę wieńczył wielki powstańczy koncert na poznańskim stadionie, wyprodukowany i transmitowany przez telewizję TVN. Chciałbym, aby takie wydarzenia były możliwe także w przyszłości”.
Następnie głos zabrał Prezydent RP, Pan Andrzej Duda. W swoim przemówieniu na początku podziękował mieszkańcom Wielkopolski: „Dziękuję za zaproszenie na ten pierwszy Narodowy Dzień Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego opatrzony i ustanowiony specjalną ustawą, której inicjatywa powstała tutaj, na tej ziemi – w Wielkopolsce, w Poznaniu – jako inicjatywa społeczna, oddolna. Tak jak to tutaj od pokoleń przyjęte, że ważne idee rodzą się tak po prostu: w zaciszu domowej rozmowy, w zaciszu przyjacielskiego spotkania, gdy rozmawia się o ważnych sprawach. Bo te sprawy zawsze były w sercach Wielkopolan i w sercu Wielkopolski – polskie sprawy”.
Prezydent zauważył również niezwykłą wartość tego, że już teraz jest to święto narodowe: „Cieszę się, że ta ustawa jest. Mówiliśmy o tym już kilkakrotnie – 23 listopada, gdy tu, w budynku dawnego hotelu Bazar, podpisywaliśmy ją uroczyście; mówiliśmy o tym w Pałacu Prezydenckim, gdy Państwo przybyli do mnie z tą inicjatywą, by wnieść ją do laski marszałkowskiej jako projekt prezydencki. Mówiłem wtedy o tym z wdzięcznością, bo to ważne. Nawiązując do słów Pana Marszałka, powiem: cieszę się, że tu, w Wielkopolsce i Poznaniu, czczenie pamięci powstańców wielkopolskich i powstania wielkopolskiego uważacie za swój obowiązek”.
Mówił również, że cała Polska powinna czcić Powstanie Wielkopolskie: „Ale jako Prezydent Rzeczypospolitej powiem tak: macie prawo domagać się od całej reszty Rzeczypospolitej, by oddawano hołd powstańcom wielkopolskim i powstaniu wielkopolskiemu jako wielkiej idei, która w ogromnym stopniu przyczyniła się do odrodzenia wolnej Polski – aby cała Polska czciła to wydarzenie jako jedno z najważniejszych, związanych z odzyskaniem przez Polskę niepodległości ponad sto lat temu”.
Położył również nacisk na historyczny wymiar Powstania Wielkopolskiego: „To był społeczny zryw – wtedy, w grudniu 1918 roku – ale bardzo szybko przerodził się w formę zinstytucjonalizowaną, bardzo szybko stał się rzeczywiście powstaniem, które miało swoje władze, miało swoje dowództwo; które z nieregularnej wymiany ognia toczącej się przez pierwsze godziny tu, w Poznaniu, szybko stało się zorganizowanym ruchem bojowym, w którym pojawiły się zorganizowane oddziały; w którym wkrótce, dosłownie po kilku dniach, armia powstańcza liczyła ponad 70 tys. ludzi, a później ponad 100 tys. I bardzo znamienne jest to, że dzisiaj bardzo często trudno odtworzyć, kto był w tych oddziałach w poszczególnych miastach, miasteczkach, miejscowościach – tam, gdzie toczyły się krótkie starcia, potyczki czy nawet wielkie bitwy. Dlaczego? Dlatego że tu, w Wielkopolsce, ludzie mieli podejście pragmatyczne: chcieli do Polski, chcieli wolnej Polski, chwytali za broń, gdy była taka potrzeba, walczyli, zwyciężali, a gdy wróg był już rozbrojony, wypędzony, odkładali broń i wracali do pracy. Nie uważali tego za wielką chlubę, że stanęli do walki o swoją ojczyznę, że stanęli do walki o jej odzyskanie. To także jest wielka chwała, choć dzisiaj historycznie utrudnia to odtworzenie wydarzeń, utrudnia wskazanie nazwisk bohaterów”.
Andrzej Duda wspomniał również o pierwotnym przyłączeniu Wielkopolski do Rzeczypospolitej: „Ale tak jak przed chwilą tu skandowaliście: »Cześć i chwała bohaterom!« – tak, cześć i chwała bohaterom zwycięskiego powstania wielkopolskiego. Cześć i chwała bohaterom powstania, które toczyło się na tych ziemiach i dzięki któremu wolna Polska mogła być całością w swoich najistotniejszych historycznych częściach. Jak już kilkakrotnie podkreślałem: jakżeż mogłaby istnieć Polska bez Ostrowa Tumskiego, bez Ostrowa Lednickiego, Gniezna, Poznania – bez tej piastowskiej kolebki? Jakżeż mogłaby istnieć odrodzona Polska bez miejsca, gdzie został przyjęty chrzest, gdzie narodziła się polska państwowość? To Waszym pradziadkom i dziadkom zawdzięczamy to, że stała się ona całością – dzięki temu zrywowi, dzięki krwi, która została tu przelana. Cześć i chwała bohaterom! Wieczna pamięć poległym! Cześć zwycięskiemu powstaniu wielkopolskiemu! Niech żyje Polska!”.
Następnie uroczyście odczytano Apel Pamięci oraz uroczyście złożono wieńce przy pomniku Powstańców Wielkopolskich na skrzyżowaniu ulic Królowej Jadwigi, oraz Wierzbięcice.
Uroczystość przy pomniku Powstańców Wielkopolskich przebiegała w podniosłej atmosferze, z ceremoniałem wojskowym z udziałem Kompanii Reprezentacyjnej Wojska Polskiego oraz Harcerzy Chorągwi Wielkopolskiej ZHP.
Uroczystości zaszczycili swoim udziałem m.in. przedstawiciele Kancelarii Prezydenta i Prezesa Rady Ministrów, w tym Wojewoda Wielkopolski Michał Zieliński, a także parlamentarzyści, samorządowcy z Prezydentem Miasta Poznania Jackiem Jaśkowiakiem i Starostą Poznańskim Janem Grabkowskim oraz Prezes Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 Tadeusz Musiał, współgospodarz uroczystości, a także Wojciech Jankowiak, wicemarszałek województwa wielkopolskiego, Paulina Stochniałek i Jacek Bogusławski, członkowie zarządu województwa wielkopolskiego oraz inicjatorzy ustanowienia Narodowego Dnia Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego.
Powstanie Wielkopolskie to jedno z nielicznych wygranych polskich powstań narodowych, a jednak bardzo często zostaje przyćmione przegranymi powstaniami listopadowym czy styczniowym, a także innymi warszawskimi powstaniami. Głęboko w sercu każdego Wielkopolanina leży odwieczna nadzieja, że nastanie taki moment w świadomości Polaków, że Powstanie Wielkopolskie będzie doceniane nie tylko w Poznaniu i Wielkopolsce, ale na obszarze całej naszej Ojczyzny.
O autorze
Piotr Maciejewski - absolwent szkoły średniej, poznaniak i katolik. Zaangażowany w szereg projektów szkolnych oraz poza szkolnych. Chce podarować innym cząstkę siebie jako dziennikarz. Godzinami może rozmawiać o Niemczech, języku niemieckim, Parlamencie Europejskim czy Giełdzie Papierów Wartościowych. Zakochany w dwóch miastach: Poznaniu i Frankfurcie nad Menem. Wieczory spędza z ciekawą książką czy dobrym filmem. Odpoczywa przy poezji Mickiewicza oraz dobrej dyskusji. W redakcji zajmuje się przede wszystkim polityką niemiecką i amerykańską oraz kulturą. Ukończył ESMH Summer School 2023 "Storytelling in Science" w Parlamencie Europejskim w Strasbourgu.